کد مطلب:99095 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:482
در معالم العلماء آمده است: و قال الشیخ المفید ابوعبدالله محمد بن محمد بن النعمان البغدادی [صفحه 78] رضی الله عنه و قدس روحه صنف الامامیه من عهد امیرالمومنین علی علیه السلام الی عهد ابی محمد الحسن العسكری صلوات الله علیه اربع ماه كتاب تسمی الاصول و هذا معنی قولهم اصل.[1]. این تعبیر در نوشته ی شیخ مفید یافت نشده. البته شیخ مفید در ارشاد راویان امام صادق علیه السلام را 4000 نفر دانسته است. فان اصحاب الحدیث قد جمعوا اسماء الروات عنه، من الثقات، علی اختلافهم فی الاراء و المقالات فكانوا اربعه آلاف رجل.[2]. قبل از ابن شهرآشوب كه این تعبیر را منتسب به شیخ مفید دانست، امین الاسلام طبرسی (م 548 ق) این تعبیر را با تفاوتی اندك آورده و گفته است: روی عن الامام الصادق علیه السلام من مشهوری اهل العلم اربعه الاف و صنف من جواباته فی المسائل اربع ماه كتاب تسمی الاصول رواها اصحابه و اصحاب ابنه موسی الكاظم علیه السلام.[3]. پس از طبرسی محقق حلی (م 672 ق) در معتبر این تعبیر را به كار گرفته: ... و كذا الحال فی جعفر بن محمد فانه قد انتشر عنه من العلوم الجمه ما یبهر به العقول حتی غلافیه جماه و اخرجوه الی حد الالهیه و روی عنه من الرجال ما یقارب اربعه الاف رجل... كتب من اجوبه مسائله اربعماه مصنف سموها اصولا.[4]. و نیز شهید اول (م 786 ق) در كتاب (ذكری الشیعه) این عبارت را آورده است. ... حتی ان اباعبدالله جعفر بن محمد الصادق علیه السلام كتب من اجوبه مسائله اربعماه مصنف لاربعماه مصنف و دون من رجاله المعروفین [صفحه 79] اربعه الاف رجال من اهل العراق و الحجاز و خراسان و الشام.[5]. پس از اینان نیز عالمانی دیگر این عبارت را به كار برده اند چون: شهید ثانی (م 956 ق)،[6]. حسین بن عبدالصمد عاملی (م 984 ق) پدر شیخ بهایی، شیخ بهائی (م 1031)،[7]. محمد باقر الحسینی معروف به میرداماد (م 1040 ق)،[8]. فیض كاشانی (م 1091 ق)،[9]. صاحب حدائق (م 1186 ق).[10]. خلاصه آنكه این تعبیر از نیمه اول قرن ششم در مصادر شیعی آمده و هیچگونه بحث دیگری چون تفاوت اصل و كتاب، امتیاز اصل بر كتاب، زمان تالیف اصول و... مطرح نبوده است. البته تعبیر اصل از قرن پنجم به كار می رفته و لذا نجاشی (م 450 ق) برای بسیاری از راویان اصل برمی شمرد و با تعبیر «له اصل» از او یاد می كند.[11]. از آغاز قرن سیزدهم توسط وحید بهبهانی بحثهای دیگری پیرامون اصول اربعماه آغاز می شود و با طرح مساله تفاوت اصل و كتاب، این موضوع وارد مرحله ای نوین می شود و مباحثی چون تعداد اصول، امتیاز اصول، زمان تالیف آن، مورد توجه مورخان علوم اسلامی و عالمان رجال قرار می گیرد. پس از این نگاه تاریخی چند مساله در اطراف اصول اربعماه باید مورد بررسی قرار گیرد:
در پایان این فصل، بحثی فشرده و كوتاه پیرامون (اصول اربعماه) ارائه می شود. این را می دانیم كه این اصطلاح نخستین بار در كتاب معالم العلماء ابن شهرآشوب (م 588 ق) به شیخ مفید (م 412 ق) نسبت داده شد و پس از ایشان دیگران نیز تایید و نقل كردند.
صفحه 78، 79.